BỆNH CHẾT NHANH TRÊN CÂY HỒ TIÊU (PHYTOPHTHORA PARASITICA VAR. PIPERANA)

(Quick wilt, Phytophthora foot rot).

* Triệu chứng: Dây bị héo, xuống lá rồi chuyển vàng, rụng ào ạt chỉ để lại dây, cành trơ trọi (tất cả các triệu chứng trên diễn ra trong vòng 7 – 10 ngày) sau đó cây chết trong vòng vài tuần lễ.
Quan sát cây bệnh được nhổ lên thì thấy toàn bộ rễ bị thối đen nhất là phần cổ rễ, thân sát mặt đất bị thối rã, vỏ bong ra, có mùi hôi nhẹ.

Một khi xuất hiện bệnh sẽ làm chết hàng loạt nọc tiêu do đó việc phòng trị rất khó khăn, tốn kém và ít mang lại hiệu quả vì khi triệu chứng biểu hiện ra bên ngoài thì có nghĩa là bộ rễ tiêu đã bị nấm tấn công từ 1 – 2 tháng trước.

* Tác nhân gây bệnh

Bệnh thối gốc-chết dây do một loại nấm sống dưới đất, thích ẩm gọi là Phytophthora parasitica var. piperana, nấm bệnh này chủ yếu phát sinh phát triển và lây lan trong mùa mưa, nhất là giai đoạn giữa và cuối mùa mưa.

Thông thường nấm Phytophthora kết hợp với các loại nấm sống trong đất khác như Pythium, Fusarium, Rhizoctonia… cùng tấn công lên tiêu làm cây tiêu chết rất nhanh. Nấm bệnh có thể xâm nhập hầu hết các bộ phận của cây như lá, rể, thân, nhánh…đặc biệt là các bộ phận nằm trong và sát mặt đất.

Vào mùa mưa, mầm bệnh có trong đất được nước bắn tung tóe lên trên.
Thông thường các lá phía dưới thấp bị bệnh trước sau đến các lá phía trên , lá bệnh vàng rụng xuống và tiếp tục chu kỳ lây lan bệnh nhờ nước.

Kinh nghiệm cho thấy bệnh xuất hiện trên các vườn tiêu từ 3, 4 năm tuổi trở lên và khi thấy trong vườn có 5 – 7 % cây chết thì phần lớn cây trong vườn đều đã bị nấm tấn công gây hại .

* Phòng trị bệnh

Để phòng trừ bệnh Thối gốc – chết dây bà con nông dân cần chú ý các biện pháp tổng hợp như sau:

– Trồng cây với mật số vừa phải, không trồng dầy, nên xén tỉa cành sát mặt đất khoảng 20 – 30cm), có thể quét dung dịch Bordeaux 10%, vôi vào phần thân tiêu sát mặt đất để hạn chế sự xâm nhập của mầm bệnh.

– Xen canh : Theo kinh nghiệm các nước Ấn Độ, Philipinnes cho thấy trồng xen tiêu với cà phê, dừa … sẽ giãm bệnh chết nhanh.

– Sử dụng cây con sạch bệnh : Không lấy hom trong vườn đã bị bệnh chết nhanh, đất trong bầu phải được xử lý bằng nhiệt độ, formol… để trừ tuyến trùng, mầm bệnh…

– Giống kháng : Các giống tiêu khác nhau có tính chống chịu khác nhau đối với bệnh chết nhanh, kinh nghiệm cho thấy giống tiêu Lada Belangtoen có tính chống chịu bệnh cao, ở Việt Nam giống tiêu Sẽ Vĩnh Linh có khả năng tương đối kháng nên ít nhiễm bệnh này.

– Hạn chế gây vết thương cho rể, thân…: Nấm gây bệnh sống trong đất và xâm nhập vào cây qua các vết thương do con người tạo ra khi chăm sóc hoặc do tuyến trùng, côn trùng chích hút như rệp sáp … điều kiện ngoại cảnh như gió mạnh làm dây tiêu cọ sát với cây choái , đặc biệt cây choái có gai như vông nem là nguyên nhân khiến cây bị lan truyền bệnh.
– Thoát nước: để hạn chế bệnh chết nhanh, cần phải hạ mức thuỷ cấp xuống càng sâu, càng tốt, tối thiểu cũng phải bảo đảm 6 tấc (60cm) tính từ mặt đất trở xuống . Triệt để không để đọng nước, nếu cần phải lên mô để trồng. Trung bình cứ hai hàng tiêu, có một mương, mương vừa giúp thoát thuỷ vừa hạn chế tuyến trùng và mầm bệnh lây lan qua nước.

– Bón phân hợp lý : Cần bón phân đầy đủ và hợp lý sẽ giúp tiêu chống chịu bệnh tốt hơn, chú ý bổ sung ma nhê và vôi. Phân hữu cơ hoai mục cũng rất tốt cho tiêu vì ngoài việc cung cấp thêm vi lượng cho cây, trong phân hữu cơ còn có hệ vi sinh vật đối kháng với mầm bệnh và tuyến trùng.

– Vệ sinh đồng ruộng : Thường xuyên thu nhặt tàn dư thực vật như lá, cành, rể … cây bệnh trong vườn mang đi tiêu hủy. Vườn tiêu bị bệnh không nên trồng lại ngay, cần tiến hành xử lý mầm bệnh và chờ ít nhất 6 tháng đến 1 năm mới trồng lại

– Xử lý bằng hóa chất :

Vườn tiêu 2, 3 năm tuổi đã bắt đầu nhiễm bệnh, vì vậy sau trồng một năm nên đổ xuống goc dung dịch Bordeaux 1% hay oxit clorua đồng 0,2% 2-3 lần/năm (vào đầu, giữa hay cuối mùa mưa). Từ năm thứ ba trở đi có thể phun hay tưới gốc các loại thuốc đặc hiệu như Trepachbul 607SL, Alpine 80WP, 800WDG, Mexyl MZ 72 WP. Trường hợp vườn tiêu xuất hiện bệnh chết nhanh thì sử lý xen kẻ các loại thuốc trên với thuốc gốc đồng như Copforce Blue 51WP định kỳ 1lần/tháng, nếu tiến hành trồng trên vườn tiêu vụ trước đã bị bệnh chết nhanh cần phải phòng trừ bệnh ngay từ năm đầu tiên.

 

Trung tâm NCPT SP