VE SẦU HẠI CÀ PHÊ
Sự phát sinh, gây hại:
Ve sầu có nhiều loài, nhưng loài gây hại chủ yếu trên cây cà phê là Macrotristria dorsalis. Con trưởng thành dài từ 2-4 cm, có màu nâu sẫm hoặc đen. Trong mùa sinh sản thì con đực phát ra tiếng kêu để hấp dẫn con cái. Con cái đẻ trứng bằng cách dùng ống đẻ trứng rạch những rãnh nhỏ sâu vào vỏ cây và đẻ vào trong. Mỗi con cái có thể đẻ vài trăm trứng. Ve sầu thường sinh sản vào thời kỳ từ đầu đến giữa mùa mưa ở Tây Nguyên.
Ve sầu Macrotristria dorsalis
Sau khi trứng nở thành ấu trùng thì rơi xuống đất. Ấu trùng bắt đầu đào hang chui xuống đất, tìm đến rễ cây để chích hút nhựa. Thời gian của pha ấu trùng kéo dài 1-2 năm. Khi chuẩn bị vũ hóa, ấu trùng chui lên mặt đất, leo lên cây lột xác thành ve sầu trưởng thành, và lại tiếp tục chu kỳ sinh sản mới.
Phần ấu trùng chính là giai đoạn ve sầu gây hại cho cây cà phê. Ấu trùng đào hang trong đất để tìm đến rễ cây, bám chặt vào rễ hút dinh dưỡng của cây trồng. Ngoài ra, trong quá trình đào hang di chuyển trong đất chúng còn làm đứt các rễ tơ, rễ dẫn của cây, làm thương tổn bộ rễ. Cây cà phê bị ve sầu gây hại làm cho lá bị vàng héo, trái bị rụng. Nếu bị ve sầu gây hại nặng có thể làm cho cây cà phê bị chết.
Sự phát sinh phát triển của ve sầu có liên quan mật thiết với việc sử dụng thuốc hóa học. Theo các kết quả nghiên cứu thì việc sử dụng thuốc hóa học quá mức sẽ làm cho ve sầu bùng phát thành dịch, do thuốc hóa học đã tiêu diệt các đối tượng thiên địch của ve sầu như kiến, ong, nhện… Điều này cũng được khẳng định tại Tây Nguyên. Trong những năm qua người dân phải phun nhiều thuốc để trừ rệp sáp và còn bôi thuốc để trừ kiến cho dễ thu hái. Theo kết quả điều tra thì tại các vườn cà phê diệt kiến triệt để ve sầu nhiều gấp 5-10 lần so với những vườn không bôi thuốc diệt kiến, hoặc diệt có kiểm soát.
Biện pháp phòng trừ:
Cần phải áp dụng biện pháp phòng trừ mang tính tổng hợp thì mới đạt kết quả cao và lâu dài. Trước hết phải bảo vệ và tạo điều kiện cho các loài thiên địch phát triển. Trong số các loài thiên địch, quan trọng nhất là kiến. Kiến tiêu diệt trứng và ấu trùng mới nở của ve sầu trước khi chui xuống đất. Không nên dùng thuốc để diệt kiến hoặc nếu thật cần thiết thì diệt phải có kiểm soát, không được diệt triệt để.
Nếu ve sầu gây hại nặng thì áp dụng biện pháp hóa học để phòng trừ. Hiện nay một số nơi đã sử dụng thuốc Marshal 200SC cho kết quả diệt ấu trùng trong đất rất tốt, hiệu lực có thể đạt 90-96%. Phương pháp sử dụng Marshal như sau: Pha thuốc với nồng độ 0,2% (2ml pha trong 1 lít nước), dùng bình ô doa tưới hoặc bình phun trải khắp xung quanh gốc, mỗi gốc 1 lít dung dịch thuốc. Dọn sạch lá khô, cỏ trước khi tưới để thuốc ngấm hoàn toàn vào đất.
Biện pháp mới trừ ve sầu hại cà phê
Trước đây, những người trồng cà phê chỉ biết sử dụng thuốc trừ sâu để phòng trừ ve sầu nhưng hiệu quả đạt được không cao và rất tốn kém tiền của và công sức. Với những nghiên cứu mới nhất, Viện Bảo vệ Thực vật đã tìm ra biện pháp phòng trừ ve sầu hại cà phê một cách hiệu quả là bằng giải pháp che phủ nylon và sử dụng vôi bột có hiệu quả cao hơn nhiều so với sử dụng thuốc trừ sâu.
Loài ve sầu hại cà phê ở Tây Nguyên hiện nay đã được các nhà khoa học thu thập xác định được 6 loài, trong đó loài Dundubia nagarasingna chiếm tỷ lệ cao nhất, tuy nhiên về hình thái và tập tính sinh học thì các loài ve sầu này có những đặc điểm chung như sau: Ấu trùng đến kỳ vũ hóa bò lên khỏi mặt đất vào ban đêm, chúng leo lên cành, lá cây để chuẩn bị lột xác lần cuối thành con trưởng thành. Ve sầu trưởng thành chỉ sống 2-4 tuần.
Chúng hút nhựa thân cây để sống, gây thiệt hại cho cây cà phê cả trên cành lẫn dưới đất. Chúng đẻ trứng trên các cành nhỏ làm suy kiệt hoặc chết cành. Ấu trùng chích hút rễ làm cây chậm phát triển, còi cọc, lá vàng héo, trái rụng, nếu bị nặng cây có thể chết. Biết được tập tính sinh học của các loài ve sầu mà các nhà khoa học đã nghiên cứu đưa ra một số biện pháp phòng trừ có hiệu quả sau:
Biện pháp che phủ nylon
Đây là phương pháp thủ công, dùng nylon phủ kín dưới gốc cà phê phòng trừ ve sầu trưởng thành vào giai đoạn bò lên vũ hóa. Khi ve sầu chui từ dưới đất lên bị vướng vào nylon và chết. Biện pháp che phủ nylon còn có tác dụng ngăn chặn sự xâm nhập trở lại của ve sầu non khi trứng ve sầu trên cây nở rơi xuống đất.
Sử dụng vôi bột
Sử dụng dung dịch vôi bột 2% (vôi bột hòa với nước lã) tưới liều lượng 5 lít/gốc cà phê vào giai đoạn tháng 7-8 cho thấy khoảng 16,67 – 40% số ấu trùng ve sầu ngoi lên khỏi mặt đất từ 5-10 phút. Như vậy, nông dân có thể tưới 10 gốc cà phê liên tiếp, sau đó quay lại thu bắt ve sầu làm thức ăn cho gà, hoặc thả gà, vịt để bắt ve sầu.
Lưu ý, sau khi ấu trùng ve sầu chui lên được 5-10 phút nếu không bắt ấu trùng chúng lại chui xuống đất rồi dùng chân gạt đất lấp miệng hang lại vì ấu trùng không chết do vôi bột mà chỉ chui lên khi tưới nước vôi mà thôi.
Còn biện pháp phòng trừ bằng thuốc bảo vệ thực vật thì hầu hết đều có hiệu quả thấp đối với phòng trừ ấu trùng ve sầu hại cà phê. Cao nhất là Bitox 40EC đạt hiệu quả 60% sau 21 ngày xử lý. Motox 5EC đạt 56-57% sau 14-21 ngày sau xử lý. Các loại thuốc còn lại hiệu quả đạt dưới 30% sau 21 ngày xử lý. Còn chế phẩm Metarhzium ở 2 liều lượng 250 và 500g/gốc cà phê, sau 45 ngày mới có hiệu quả, nhưng cũng chỉ đạt 17-33,33%. Dầu khoáng không có hiệu quả đối với phòng trừ ấu trùng ve sâu.
http://giacaphe.com và http://nongnghiep.vn